Η ταυτότητα της παγκόσμιας κρίσης

Τι συμβαίνει με την παγκόσμια οικονομία; Το σύνολο σχεδόν των αναλυτών, αλλά και των διεθνών οργανισμών του κεφαλαίου, συμφωνούν ότι πρόκειται για την εκδήλωση της πιο σημαντικής κρίσης που έχει γνωρίσει η παγκόσμια οικονομία κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Δεν είναι επίσης λίγοι εκείνοι που την συγκρίνουν με τη «Μεγάλη Ύφεση» του 1930, μιας και οι χρηματαγορές υπέστησαν μια καθίζηση αντίστοιχη με εκείνη του κραχ του 1929.

Συνολικά οι κεφαλαιαγορές έχασαν τους μήνες του κραχ περί τα 37 τρις δολ. και υποχώρησαν κατά 59%. Από το Μάρτιο και μετά οι αγορές ανέβηκαν κατά 37%, αλλά ανέβασαν τα κεφάλαιά τους μόνο κατά 9,5 τρις.

Σε τι οφείλεται η σημερινή κατάσταση;

1. Η κρίση στην ουσία της δεν είναι κρίση, αλλά το αποτέλεσμα της απάτης κάποιων λαμόγιων (των γνωστών golden boys), που λεηλάτησαν τις επιχειρήσεις με λούσα, εξαλλοσύνες και υπέρογκες αμοιβές.
2. Η κρίση δεν ξεπήδησε από την πραγματική οικονομία, αλλά από την πλασματική οικονομία της κερδοσκοπίας με δάνεια και χρεόγραφα.
3. Η κρίση αυτή δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια ακόμη κυκλική κρίση της καπιταλιστική οικονομίας, σαν τις τόσες που πέρασε από τις αρχές του 19^ου αιώνα έως την εποχή μας.

Σε τι οφείλεται η σημερινή κατάσταση;

Οφείλεται στο γεγονός ότι στην παγκόσμια οικονομία και ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες χώρες, έχει συσσωρευτεί τόσο μεγάλος πλούτος σε τόσο λίγα χέρια, ώστε οι παραδοσιακές επενδύσεις στην παραγωγή και το εμπόριο, δεν επαρκούν πλέον για να εξασφαλίσουν ικανοποιητικά κέρδη στους κατόχους αυτού του πλούτου.

Για να δημιουργηθούν λοιπόν ακόμη μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους χρειάστηκε να αναπτυχθεί ραγδαία μια πλασματική, εικονική οικονομία χάρτινων αξιών, όπως χρεόγραφα, μετοχές, κλπ., η οποία μπορούσε να εξασφαλίσει σημαντικά πρόσθετα κέρδη στους κατόχους του πλούτου.

Όταν λέμε πλασματική ή εικονική οικονομία δεν εννοούμε, μια ψεύτικη οικονομία, αλλά μια οικονομία που μπορεί και επεκτείνεται πολύ πιο πέρα και με ρυθμούς πολύ ταχύτερους από την οικονομία της παραγωγής και του εμπορίου, δηλαδή την πραγματική οικονομία.

Δυο στοιχεία είναι χαρακτηριστικά:

Πρώτον, τα παγκόσμια χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία (world financial assets), τα οποία περιλαμβάνουν τραπεζικές καταθέσεις, ιδιωτικά και κρατικά χρεόγραφα και μετοχικούς τίτλους, έχουν αυξηθεί εντυπωσιακά τόσο ως απόλυτο μέγεθος όσο και ως ποσοστό του παγκόσμιου ΑΕΠ. Η αξία των παγκόσμιων χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων ήταν 12 τρισεκατομμύρια δολάρια ή περίπου 100% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 1980, [64 τρισεκ. δολάρια ή περίπου 200% του παγκόσμιου ΑΕΠ στο τέλος του 1995] και κοντά 200 τρισεκ. δολάρια ή πάνω από 300% του παγκόσμιου ΑΕΠ στο τέλος του 2007. Ο ρυθμός ανόδου τους είναι κατά 50% ταχύτερος από το ρυθμό ανόδου του παγκόσμιου εμπορίου.

Δεύτερον, τα λεγόμενα "παράγωγα" (δηλαδή μια νέα κατηγορία συνθέτων χρηματοοικονομικών προϊόντων που βασίζονται σε / ή "παράγονται" από παραδοσιακά χρεόγραφα, μετοχικούς τίτλους, συνάλλαγμα κ.λπ.) έχουν παρουσιάσει εκπληκτική εξέλιξη, καθώς η συνολική ονομαστική αξία τους σχεδόν εικοσαπλασιάστηκε την τελευταία δεκαετία, οπότε έφθασε τα 327 τρις δολάρια ή περίπου 600% του παγκόσμιου ΑΕΠ στα τέλη του 2007, ενώ σήμερα πλησιάζουν, παρά την ύφεση και την κρίση, στα 900 τρις δολ. Ενώ το 1980 ήταν αμελητέα.

Σήμερα το κέρδος των επιχειρηματικών κολοσσών, αλλά και γενικότερα των μεγάλων επενδυτών κεφαλαίου εξαρτάται σε κρίσιμο βαθμό από το αν θα επεκτείνεται ραγδαία αυτή η πλασματική οικονομία.

Επομένως, η σημερινή κρίση δεν είναι απλά πιστωτική, ούτε αφορά μόνο κάποιους δόλιους κερδοσκόπους, κάποια λαμόγια κοινώς, που απειλούν την άσπιλη και αμόλυντη τιμή της αγοράς και του καπιταλισμού.

Πρόκειται για μια κρίση που αφορά τις ίδιες τις βάσεις του συστήματος και έχει να κάνει με το γεγονός ότι η οικονομία και η κοινωνία δεν μπορεί πλέον να συνεχίσει στη βάση της μονοπώλησης του πλούτου από λίγους που κινούνται με κριτήριο την απόσπαση όλο και μεγαλύτερων κερδών. Το ίδιο το κυνήγι του πρόσθετους κέρδους και η εξάρτηση της οικονομίας από τη συσσώρευση κεφαλαίου σε ιδιώτες επενδυτές αποδεικνύονται σήμερα ως οι κύριες αιτίες της κρίσης. Γι’ αυτό και δικαιολογημένα πολλοί αναλυτές και εκφραστές του διεθνούς χρηματιστικού κεφαλαίου αναρωτιούνται αν έφτασε το τέλος του καπιταλισμού ως συστήματος.

Δημήτρης Καζάκης

Τρίτη, 2 Ιουνίου 2009

Ανοικτό Φιλοσοφικό Σχολείο