Τι υποδηλώνει το νέο μίνι κραχ των τραπεζικών μετοχών;

Μίνι κραχ χθες στο χρηματιστήριο Αθηνών με τις μετοχές των τραπεζών στο επίκεντρο. Πρόκειται για κινήσεις επανατοποθέτησης στη μετοχική σύνθεση των αποκαλούμενων συστημικών τραπεζών μπροστά στη διαφαινόμενη ανάγκη για περισσότερα κεφάλαια.

Το Μαξίμου αντέδρασε μιλώντας για κερδοσκοπία, που δεν δικαιολογείται από την κατάσταση των τραπεζών, αλλά και από την «μεταμνημονιακή» Ελλάδα. Η αλήθεια, όπως πάντα βέβαια, είναι ριζικά διαφορετική.

Οι κακοί κερδοσκόποι που καταγγέλλει η κυβέρνηση δεν είναι άλλοι από εκείνους που πλασάρει ως πολύτιμους επενδυτές για την Ελλάδα. Τους συνάντησε άλλωστε ο ίδιος ο κ. Τσίπρας και το επιτελείο του στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη μόλις την προηγούμενη εβδομάδα. Κύριο αντικείμενο συζήτησης – όπως μαθαίνουμε – ήταν οι τραπεζικές ευκαιρίες στην Ελλάδα.

Ένα από τα αποτελέσματα αυτών των επαφών ήταν η αναβάθμιση του κ. Φλαμπουράρη σε κυβερνητικό γκαουλάιτερ των τραπεζών. Μπορεί ο εν λόγω κύριος να μην έχει ιδέα από τραπεζική, αλλά λόγω της εργολαβικής προϊστορίας του είναι ιδανικός για να επιτηρεί τα deals της κυβέρνησης με τους επενδυτές στο παρασκήνιο.

Άλλωστε δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι αυτό το μίνι κραχ ακολούθησε την υποτιθέμενη άρση των capital controls. Βέβαια, δεν πρόκειται στ’ αλήθεια για άρση των απαγορεύσεων, μιας και δεν μπορεί ο καταθέτης να πάει στο γκισέ της τράπεζας για να «σηκώσει» ότι έχει και δεν έχει. Πρόκειται απλά για μια περιορισμένη δοκιμή.

Κι απ’ ότι φαίνεται ακόμη κι αυτή η περιορισμένη απελευθέρωση των αναλήψεων μέσω ATM ήταν αρκετή για να κλονίσει την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών εντός 48 ωρών. Τόσο σαθρή είναι η κατάσταση των λεγόμενων συστημικών τραπεζών.

Το γεγονός αυτό αύξησε τις πιθανότητες για προσφυγή σε νέα ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών εντός των επομένων μηνών – ίσως πριν βγει ο χρόνος. Κι αυτό δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητο από τους κερδοσκόπους. Κυρίως του εξωτερικού, που κατά την κυβέρνηση βαφτίζονται επενδυτές και όπως η ίδια διαλαλεί έχει άριστες σχέσεις μαζί τους.

Ο δείκτης FTSE Athex των τραπεζών υποχώρησε σχεδόν 9% την Τετάρτη, αφού προηγούμενη ημέρα είχε μειωθεί κατά 18%. Η Τράπεζα Πειραιώς Α.Ε. έκλεισε κατά 21% χαμηλότερα, έχοντας μειωθεί συνολικά κατά 30% στο χαμηλότερο ιστορικά επίπεδο, μετά την ανακοίνωση του Διευθύνοντος Συμβούλου Χρήστου Μεγάλου στο Reuters ότι η τράπεζα αναζητά την ευκαιρία να εκδώσει χρεόγραφα για την ενίσχυση της κεφαλαιακής της επάρκειας. Κατ’ απαίτηση της ΕΚΤ.

Η Πειραιώς πρέπει να αντλήσει περίπου 500 εκατομμύρια ευρώ με την πώληση ομολόγων της κατηγορίας 2 βάσει σχεδίου που συμφωνήθηκε με τον Ενιαίο Μηχανισμό Εποπτείας της ΕΚΤ, όπως δήλωσαν στο Bloomberg δυο ανώνυμα στελέχη της. Ωστόσο, η αναταραχή που υπάρχει ήδη στην ευρωπαϊκή αγορά ομολόγων εν μέσω πολιτικών εντάσεων μεταξύ της Ιταλίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν διευκολύνει την κεφαλαιακή αναδιάρθρωση της Πειραιώς.

Επιπλέον, οι τράπεζες, συμπεριλαμβανομένης της Πειραιώς και της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος Α.Ε., έχουν δεσμευτεί έναντι της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, να μειώσουν τα συνολικά μη εξυπηρετούμενα δάνεια κατά περίπου 60% μέχρι τα τέλη του 2021, όπως γράφει το Bloomberg. Οι τράπεζες προβλέπουν μια μείωση κατά περίπου 27% μέχρι το τέλος του επόμενου έτους.

Ποιο είναι το ύψος των μη εξυπηρετούμενων δανείων σήμερα; Παραθέτουμε δυο χαρακτηριστικά διαγράμματα σχετικά. Το ένα με εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας και το άλλο με δημοσιευμένα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας.

Όποια στοιχεία κι να πάρει κανείς υπόψη του διαπιστώνει το γεγονός ότι περίπου 1 στα 2 δάνεια των τραπεζών σήμερα είναι μη εξυπηρετούμενο. Και μάλιστα με τάση αύξησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Η απαίτηση για δραστική μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων σε συνθήκες αδυναμίας επέκτασης των τραπεζών, είναι σίγουρο ότι θα κλονίσει έτι περαιτέρω την κεφαλαιακή του επάρκεια. Κι όχι μόνο αυτό. Η πολιτική μείωσης της έκθεσης των τραπεζών σε μη εξυπηρετούμενα δάνεια μέσα από τη μαζική τους πώληση σε επενδυτικά κεφάλαια (funds), έχει οδηγήσει σ’ ένα άνευ προηγουμένου κερδοσκοπικό κυκλώνα.

Ανώτατα τραπεζικά στελέχη των συστημικών τραπεζών σε αγαστή συνεργασία με κυκλώματα κερδοσκόπων του εξωτερικού έχουν συστήσει funds και αγοράζουν μαζικά κόκκινα, αλλά και πράσινα δάνεια από τις δικές τους τράπεζες. Το πρωτοφανές αυτό αλισβερίσι γίνεται υπό καθεστώς πλήρους ασυλίας από τους Ευρωπαίους δανειστές, την Τράπεζα της Ελλάδος, αλλά και με το αζημίωτο για τα ταμεία των κομμάτων εξουσίας. Εξ ου και η ομερτά.

Τα funds αυτά εμφανίζονται να αγοράζουν – πολλές φορές με τίτλους, δηλαδή χωρίς καταβολή ρευστού – δάνεια σε εξευτελιστικές τιμές επί της ονομαστικής τους αξίας. Τις περισσότερες φορές δεν φτάνουν ούτε καν το 5% της ονομαστικής αξίας των δανείων που αγοράζουν από τις τράπεζες. Ποντάροντας ότι με τον τρόπο αυτό ακόμη κι ένα ελάχιστο 20% επί της ονομαστικής αξίας να εισπράξουν από τον δανειολήπτη, συνιστά ένα εξαιρετικά υψηλό κέρδος.

Με την μέθοδο αυτή οι πλειστηριασμοί ακινήτων και γενικά προσημειώσεων των μη εξυπηρετούμενων δανείων μπορούν να αποφέρουν σημαντικά κέρδη. Ακόμη και σε συνθήκες που δεν επιτρέπουν υψηλές τιμές.

Σε κάθε περίπτωση η κερδοσκοπία με τα κόκκινα δάνεια επιδεινώνει την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών σε μια οικονομία, η οποία δεν προσφέρεται για πιστωτική επέκταση. Κι αυτό ενισχύει την τάση για νέα ανακεφαλαιοποίηση.

Τα συσσωρευμένα δάνεια στις τέσσερις συστηματικά σημαντικές τράπεζες της χώρας ανήλθαν στα 88,6 δις ευρώ στα τέλη Ιουνίου, δηλαδή περίπου στο 50% του ετήσιου ΑΕΠ. Οι μετοχές των ελληνικών τραπεζών υποχώρησαν κατά περίπου 97% από τότε που η πρώτη φορά αριστερά ανέλαβε τη διακυβέρνηση.
Δείτε τον παρακάτω πίνακα για τη συνολική αξία των τραπεζικών μετοχών στην περίοδο 2009-2018.

Η διακύμανση της αξίας των τραπεζικών μετοχών, όπως δείχνει ο πίνακας, φανερώνει το παιχνίδι κερδοσκοπίας που στήθηκε με κύριο μοχλό τις τρεις ανακεφαλαιοποίησεις με χρέος που φορτώθηκε στις πλάτες του γνωστού υποζυγίου, του φορολογούμενου. Με την ανακεφαλαιοποίηση που ακολούθησε το γνωστό ληστρικό PSI του 2012 η τρέχουσα αξία των τραπεζικών μετοχών εκτινάχθηκε στα 26,3 δις ευρώ το 2013, από 4,6 δις ευρώ τον προηγούμενο χρόνο.

Το ελληνικό δημόσιο χρηματοδότησε μέσω της ανακεφαλαιοποίησης τις τράπεζες εισπράττοντας ως αντάλλαγμα σχεδόν το 89% της μετοχικής σύνθεσης τους. Ακολούθησε ένα άγριο παιχνίδι κερδοσκοπίας με σκοπό να χάσουν την αξία τους οι μετοχές του δημοσίου και να περάσει ο απόλυτος έλεγχος των τραπεζών σε «κατοίκους εξωτερικού», δηλαδή σε επενδυτικά κεφάλαια από το εξωτερικό.

Έως τα τέλη του 2015 το πακέτο των μετοχών που είχε στα χέρια του το ελληνικό δημόσιο έχασε σχεδόν το 87% της τρέχουσας αξίας τους, δηλαδή πάνω από 20,2 δις ευρώ έγιναν καπνός. ‘Έως το πρώτο τρίμηνο του 2018 το πακέτο των μετοχών του δημοσίου έχασε ένα ακόμη 56% επί της τρέχουσας αξίας τους το 2015, ήτοι επιπλέον 1,3 δις ευρώ κάνανε φτερά.

Με τον τρόπο αυτό οι Έλληνες φορολογούμενοι φορτώθηκαν επιπλέον δημόσιο χρέος σχεδόν 60 δις ευρώ από τις τρεις ανακεφαλαιοποίησεις, έναντι ανταλλάγματος σε εισηγμένες τραπεζικές μετοχές με τρέχουσας αξίας 1,7 δις ευρώ το πρώτο τρίμηνο του 2018. Πρόκειται για μια ακόμη μεγαλειώδης απάτη.

Ποιος επωφελήθηκε από όλο αυτό το αλισβερίσι; Οι κερδοσκόποι και μάλιστα του εξωτερικού. Όχι μόνο απομείωσαν τη συνολική τρέχουσα αξία των τραπεζών σε επίπεδα εξευτελιστικά, ώστε να ελέγξουν τα ΝΠΙ χωρίς μεγάλα κεφαλαιακά ρίσκα, αλλά κατέχουν σήμερα σχεδόν το 70% του συνόλου των εισηγμένων μετοχών των τραπεζών. Έναντι του 52% περίπου που κατείχαν το 2009.

Το παιχνίδι ήταν στημένο από την αρχή προκειμένου να αλλάξουν χέρια οι τράπεζες και τα περιουσιακά τους στοιχεία, χωρίς να κοστίσει σχεδόν τίποτε στα επενδυτικά κεφάλαια του εξωτερικού. Την λυπητερή, ως συνήθως, την πλήρωσε ο Έλληνας φορολογούμενος, βλέποντας την ίδια ώρα να εκτινάσσονται τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια του σε πρωτοφανές επίπεδο. Η Ελλάδα σήμερα είναι η πρώτη στον κόσμο ως προς τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια με δεύτερη την Κύπρο.

Σύμφωνα με τα προτεινόμενα σχέδια, οι τέσσερις τράπεζες θα μειώσουν το ύψος των κακών χρεών τους, κάπου μεταξύ 15 και 21%, σε σύγκριση με κοντά στο 48% που κατέχουν τώρα. Η Πειραιώς, η οποία έχει το υψηλότερο δείκτη κακών δανείων, ο οποίος φτάνει στο 54,7%, πρέπει να μειώσει το ποσοστό αυτό σε 21% μέχρι τα τέλη του 2021.

Οι περισσότερες μειώσεις θα επιτευχθούν μέσω πωλήσεων δανείων και τιτλοποίησης χαρτοφυλακίων. Οι τράπεζες ανέφεραν επίσης στο Bloomberg ότι περίπου η εξάλειψη το ένα τρίτο του καθαρισμού θα γίνει μέσω πλειστηριασμών περιουσιακών στοιχείων που έχουν ήδη τεθεί σε διαδικασία κατάσχεσης. Η μη τήρηση των στόχων θα μπορούσε να οδηγήσει σε κανονιστικές κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένων και αιτημάτων για αύξηση του κεφαλαίου.

Όλα αυτά βέβαια έχουν θεμελιωθεί σε μια κινούμενη άμμο. Προϋποθέτουν αφενός ότι η αναλογία των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα παραμείνει στα σημερινά επίπεδα, κάτι που δεν φαίνεται λογικό. Κι αφετέρου η μέχρι σήμερα κεφαλαιακή επάρκεια των εγχώριων τραπεζών συνίσταται σε αναβαλλόμενες φορολογικές απαιτήσεις, δηλαδή σε κεφαλαιοποίηση φορολογικών οφειλών τους προς το κράτος. Πώς είναι δυνατόν να αντέξουν τις ζημιές που θα προκύψουν από μια απότομη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων τους;

Απ’ ότι φαίνεται οι κερδοσκόποι κυρίως του εξωτερικού μυρίστηκαν «ψητό» και ξεκίνησαν να παίρνουν θέσεις για να ξεκοκαλίσουν μια νέα πιθανή ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Μόνο που αυτή τη φορά οι κυρίως χαμένοι δεν θα είναι μόνο οι φορολογούμενοι, αλλά πρωτίστως όσοι έκαναν το τραγικό λάθος να μετατρέψουν τις προθεσμιακές καταθέσεις τους σε τραπεζικά ομόλογα και αμοιβαία. Χωρίς να αποκλείεται να χάσουν τα λεφτά τους και οι απλοί καταθέτες.

Πότε θα καταλάβουμε ότι οι συγκεκριμένες τράπεζες είναι ένα από τα μεγάλα βαρίδια που συνεχίζουν να τραβούν στο βυθό την ελληνική οικονομία και κοινωνία; Πότε θα καταλάβουμε ότι αυτό που προέχει δεν είναι η βιωσιμότητα του χρέους και των τραπεζών, αλλά η βιωσιμότητα της οικονομίας πρωτίστως των νοικοκυριών. Πότε θα καταλάβουμε επιτέλους ότι για τις συστημικές τράπεζες υπάρχει μόνο μία λύση, εκκαθάριση εν λειτουργία με τη συνδρομή των εισαγγελικών αρχών με σκοπό την δημιουργία νέου τραπεζικού βραχίονα της οικονομίας από μηδενικής βάσης.