Τι σημαίνουν οι εκλογές στην Τουρκία

Σήμερα άνοιξαν οι κάλπες για τις επαναληπτικές εκλογές της 14^ης Μαΐου για την προεδρία της Τουρκίας. Τα επιτελεία της Δύσης με την ψυχή στο στόμα προσεύχονται για την επικράτηση του δικού τους υποψηφίου Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, τον οποίο προίκισαν με κάθε λογής «προμόσιον». Αν και όλα δείχνουν ότι μάλλον θα επικρατήσει ο Ταγίπ Ερντογάν.

Κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ο Ερντογάν κάλεσε τους πολίτες να ψηφίσουν, συνδέοντας την κάλπη με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης και τη Μεγάλη Τουρκία, που θεωρεί ο ίδιος ότι έχει δημιουργήσει καθ’ όλη την διάρκεια της θητείας του.

Μάλιστα, στην προεκλογική του ομιλία ανέφερε: «Αύριο, ας πάμε μαζί στις κάλπες για τη νίκη της Μεγάλης Τουρκίας» και τόνισε «Πατριωτισμός σημαίνει να φτιάχνεις μόνος σου τα δικά του όπλα, να παράγεις τα δικά σου πλοία, μαχητικά αεροσκάφη, τανκς, αυτοκίνητα, να παίρνει τις δικές σου αποφάσεις».

Από την άλλη πλευρά, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου προσπάθησε να ανεβάσει τους εθνικιστικούς τόνους μέσα στις δύο τελευταίες εβδομάδες, επιχειρώντας να γίνει πόλος συσπείρωσης για τις πιο ακροδεξιές δυνάμεις της Τουρκίας, οι οποίες ονειρεύονται ρεσάλτο τόσο στο Αιγαίο, όσο και την Κύπρο. Ταυτόχρονα συνέχισε να αξιοποιεί τη δραματική κατάσταση της τουρκικής οικονομίας επιχειρώντας να τη χρεώσει στον Ερντογάν. Αλλά και να εμφανιστεί ο ίδιος ως «εκλεκτός της Δύσης» εγγυητής της προσέλκυσης ξένων κεφαλαίων, που υποτίθεται ότι φέρουν την ανάκαμψη.

Η αλήθεια είναι ότι η Τουρκία πιέζεται από τη Δύση – κυρίως τις ΗΠΑ – να προσφύγει στο ΔΝΤ. Έχουν κηρύξει πόλεμο στην Τουρκική λίρα προκειμένου να εξαναγκαστεί η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας να αυξήσει – μέσω κυρίως εξωτερικού δανεισμού – τα συναλλαγματικά αποθέματα, τόσο σε νομισματικό χρυσό, όσο και συνάλλαγμα. 

Το γεγονός ότι η Τουρκία πατά σε δυο βάρκες, δηλαδή ενώ το κρατικομονοπωλιακό κεφάλαιό της συνεχίζει να εξαρτάται από την προσέλκυση ξένου κεφαλαίου – κυρίως από την ΕΕ – ταυτόχρονα επιχειρείται να ενισχυθεί η εσωτερική συσσώρευση, που θεμελιώνεται πρωτίστως στη εγχώρια βιομηχανική παραγωγή, έχει αναδειχθεί σε κυρίαρχο πρόβλημα της τουρκικής οικονομίας. Η εξάρτηση από το εξωτερικό και κυρίως τη Δύση, σε συνδυασμό με το κρατικομονοπωλιακό σύμπλεγμα της οικονομίας που έχει οικοδομήσει ο Ερντογάν σε συνθήκες βαθέματος της φτώχειας, έχει πυροδοτήσει έναν από τους χειρότερους πληθωρισμούς, που έχει βιώσει η χώρα τις τελευταίες δυο δεκαετίες.

Επίσημα ο τιμάριθμος τον Απρίλιο του 2023 έφτασε στο 43,7% σε ετήσια βάση. Οι πραγματικές πληθωριστικές πιέσεις στις αγορές βασικών προϊόντων είναι ακόμη υψηλότερες και πλήττουν πρωτίστως τη φτωχολογιά στα μεγάλα αστικά κέντρα, βασικό κοινωνικό και εκλογικό στήριγμα της δύναμης Ερντογάν.

Ωστόσο, η ανάμνηση της πιο πρόσφατης περιόδου όπου το ΔΝΤ βυσσοδομούσε στην Τουρκία από το 1994 έως το 2002, δεν έχει πεθάνει στα πιο φτωχά στρώματα. Μην ξεχνάμε ότι η πρώτη εκλογική επικράτηση του Ερντογάν έναντι όλων των παραδοσιακών κομμάτων της Τουρκίας το 2003, έγινε με κεντρικό σύνθημα την αποκατάσταση της εθνικής αξιοπρέπειας των Τούρκων με το διώξιμο του ΔΝΤ, αλλά και των κομμάτων που το έφεραν στη χώρα.

Όσο περισσότερο ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου επικαλείται τη συνδρομή της Δύσης για την ανάκαμψη της τουρκικής οικονομίας, τόσο περισσότερο αναβιώνουν οι αναμνήσεις από την εποχή του ΔΝΤ στην Τουρκία.

Σε κάθε περίπτωση η Τουρκία θα βγει από αυτές τις εκλογές βαθύτατα διχασμένη. Το γεγονός ότι πατά σε δυο βάρκες, ότι έχει διχαστεί ανάμεσα στις στρατιωτικοπολιτικές επιδιώξεις των ΗΠΑ, της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, αφενός, και στις δυνατότητες που παρέχει στην Τουρκία η οικονομικοπολιτική σχέση της με την ανερχόμενη ανατολή, δημιουργεί ένα ιδιαίτερα εκρηκτικό μίγμα για όποιον επικρατήσει των σημερινών εκλογών. Ένα μίγμα που δεν αποκλείει να πυροδοτήσει εμφύλιους σπαραγμούς στο εσωτερικό της, αλλά και πραξικοπήματα για τον έλεγχο της κατάστασης.