Έρχεται νέο ακόμη πιο αυστηρό πρόγραμμα μαζικής εκποίησης και περικοπών.

Η λήξη του τρίτου μνημονίου στις 20 Αυγούστου θα συνοδευτεί με ένα νέο ακόμη πιο αυστηρό πρόγραμμα μαζικής εκποίησης – «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» σύμφωνα με την αργκό των δανειστών και τοκογλύφων – και δραστικών περικοπών. Πρόκειται για ένα μεταμνημονιακό μνημόνιο «ενισχυμένης εποπτείας», το οποίο θα είναι αποκλειστικά ιδιοκτησία της ελληνικής κυβέρνησης.

Αυτό που φαίνεται να απασχόλησε – πάντα κεκλεισμένων των θυρών – την ευρωομάδα είναι «το νομικό πλαίσιο μετά το πρόγραμμα για να προετοιμαστεί για μια επιτυχημένη έξοδο από το πρόγραμμα αυτό το καλοκαίρι,» όπως δήλωσε ο Μάριο Σεντένο. Γιατί τέτοια πρεμούρα με το νομικό πλαίσιο; Αν επρόκειτο η Ελλάδα να βγει από το μνημόνιο, χωρίς να χρειαστεί νέο, τότε προς τι το ενδιαφέρον για το νομικό πλαίσιο;

Διότι αυτό που τους απασχολεί δεν είναι το αν θα υπάρξει ή δεν θα υπάρξει νέο μνημόνιο στην Ελλάδα. Αυτό είναι πλέον κάτι παραπάνω από βέβαιο. Αυτό που τους απασχολεί είναι να υπάρξει νέο μνημόνιο, χωρίς να χρειαστεί οι φίλοι και εταίροι μας δανειστές να το περάσουν από τα κοινοβούλιά τους.

Η συζήτηση στην ευρωομάδα μάλλον ήταν κάπως έτσι, παραφράζοντας το γνωστό διάλογο από το Μεγάλο μας Τσίρκο:

«-Εάν νομίζουν ότι δεν το έχουν και στην ουσία το έχουν! Αυτοί θα χαίρονται ότι δεν το έχουν και εμείς θα ξέρουμε πως το έχουν! ...Έτσι θα έχουν χωρίς να έχουν και δεν θα έχουν ενώ θα έχουν!
-Αποφασίζουμε να έχουν;
-Εάν τους βάλουμε να έχουν, υπάρχει κίνδυνος να μην έχουν! Ο μόνος τρόπος να έχουν, είναι να τους αφήσουμε να νομίζουν ότι δεν έχουν…»

Να γιατί ο πρόεδρος του Eurogroup έδωσε ιδιαίτερη σημασία στην «ιδιοκτησία του προγράμματος»: «Είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε την ελληνική ιδιοκτησία της διαδικασίας μεταρρύθμισης πέρα από το τέλος του προγράμματος ΕΜΣ. Αυτή η άσκηση είναι καθοριστική για το μέλλον της Ελλάδας. Με βάση την εμπειρία μας σε άλλες χώρες του προγράμματος -δηλαδή στη χώρα που γνωρίζω καλύτερα- η ιδιοκτησία είναι κρίσιμη για τη βιωσιμότητα της τρέχουσας οικονομικής ανάκαμψης στην Ελλάδα.»

Ο κ. Σεντένο αναφέρεται στη διαδικασία νομιμοποίησης των μνημονιακών πολιτικών κι όχι στην ουσία του προγράμματος. Ότι δήθεν δεν επιβάλλονται με εκβιασμούς καταλύοντας την εθνική κυριαρχία και τη συνταγματική έννομη τάξη της χώρας από τις Βρυξέλλες και τους «θεσμούς», αλλά αποκλειστικά με ευθύνη και απόφαση της εγχώριας κυβέρνησης και του κοινοβουλίου.

Κι όπως συνήθως, ψεύδεται. Ασύστολα. Τον Ιούνιο του 2014, η Πορτογαλία εγκατέλειψε το τριετές μνημόνιο κάτω από το βάρος ισχυρότατων λαϊκών αντιδράσεων και τον κίνδυνο να επικρατήσουν πολιτικά οι επιλογές της εξόδου από το ευρώ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Από τότε υποτίθεται η Πορτογαλία πορεύεται χωρίς μνημόνια και προσφεύγοντας σε δανεισμό από τις αγορές.

Έτσι, πούλησαν το παραμύθι στο λαό της Πορτογαλίας, ότι η χώρα τους ανέκτησε την εθνική της κυριαρχία. Παραμύθια. Η Πορτογαλία τελεί τώρα υπό καθεστώς «εποπτείας μετά το πρόγραμμα» (PPS) μέχρις ότου το 75% τουλάχιστον της χρηματοδοτικής βοήθειας που έχει λάβει επιστραφεί. Το καθεστώς PPS μπορεί να διαρκέσει τουλάχιστον μέχρι το 2026. Σκοπός του PPS είναι να μετρηθεί η ικανότητα της Πορτογαλίας να εξοφλήσει τα εκκρεμή της δάνεια στον ευρωπαϊκό μηχανισμό χρηματοπιστωτικής σταθερότητας (EFSM) και στον ευρωπαϊκό μηχανισμό χρηματοπιστωτικής σταθερότητας (EFSF).

Καλυτέρεψε η κατάσταση στην Πορτογαλία; Κάθε άλλο. Μόνο το εικονικό ΑΕΠ και το ακόμη πιο εικονικό δημοσιονομικό πλεόνασμα. Το χρέος καλπάζει και μάλιστα με όλο και πιο δυσμενείς όρους εξυπηρέτησης και τα νοικοκυριά βυθίζονται στην ανέχεια.

Παραθέτουμε το διάγραμμα Δ.1 που παρουσιάζει με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία του ΟΟΣΑ την κατάσταση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών σε Ευρωζώνη, Πορτογαλία και Ελλάδα.

Μια οικονομία είναι βιώσιμη και διαθέτει τη δυνατότητα ανάκαμψης σε επίπεδο επενδύσεων, αν και εφόσον το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών όχι μόνο μπορεί να καλύψει τις βασικές καταναλωτικές δαπάνες, αλλά περισσεύει με όρους ροπής προς αποταμίευσης. Αν το διαθέσιμο εισόδημα δεν δημιουργεί ροπή προς αποταμίευση τότε δεν υπάρχει δυναμική ανάκαμψης-ανάπτυξης και η οικονομία θα δοκιμάζεται από «αποεπένδυση». Δηλαδή από χαμηλό επίπεδο επενδύσεων και συνακόλουθα από χαμηλό επίπεδο απασχόλησης.

Το διάγραμμα Δ.2 δείχνει ακριβώς αυτή την πραγματικότητα, βασισμένο σε διαθέσιμα στοιχεία από την Παγκόσμια Τράπεζα. Το επίπεδο του Ακαθάριστου Σχηματισμού Κεφαλαίου, δηλαδή του συνόλου των επενδύσεων, παρουσιάζει σοβαρή υποχώρηση ακόμη και στο σύνολο των χωρών της Ευρωζώνης. Ενώ η Πορτογαλία και η Ελλάδα έχουν οδηγηθεί στο χαμηλότερο επίπεδο της μεταπολεμικής τους ιστορίας.

Κι όλα αυτά γιατί; Διότι οι οικονομίες της Πορτογαλίας και της Ελλάδας δεν παράγουν διαθέσιμο εισόδημα με ροπή προς αποταμίευση. Αυτό που εννοούμε ως ροπή προς αποταμίευση δεν ταυτίζεται με τις αποταμιεύσεις στις τράπεζες, αλλά το μέρος εκείνο του διαθέσιμου εισοδήματος που υπερβαίνει τις δαπάνες για τις πιο άμεσες καταναλωτικές ανάγκες του νοικοκυριού.

Ειδικά στην Ελλάδα η αρνητική ροπή αποταμίευσης δεν έχει φτάσει μόνο σε ιστορικά ρεκόρ για ολόκληρη την μεταπολεμική ιστορία της χώρας, αλλά και σε σύγκριση με το σύνολο των υπολοίπων χωρών του ΟΟΣΑ. Με άλλα λόγια τα νοικοκυριά στην Ελλάδα έχουν το μεγαλύτερο δείκτη αρνητικής αποταμίευσης από όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ.

Το 2016 η Ελλάδα βρέθηκε στο -16,95% του διαθέσιμου εισοδήματος του μέσου νοικοκυριού, ενώ το 2017 σημείωσε νέο ρεκόρ υπερβαίνοντας το -18%! Δεύτερη χειρότερη χώρα σε αρνητική αποταμίευση των νοικοκυριών σ’ ολόκληρο τον ΟΟΣΑ είναι η Λετονία με -6,49% το 2016.

Η αρνητική ροπή προς αποταμίευση συνιστά το πρωτογενές έλλειμμα του οικογενειακού προϋπολογισμού. Και πάνω σ’ αυτό το πρωτογενές έλλειμμα θεμελιώνονται όλα τα άλλα ελλείμματα της οικονομίας. Τα ελλείμματα των επενδύσεων, τα ελλείμματα της απασχόλησης, τα ελλείμματα της δημοσιονομικής διαχείρισης.

Όσο το έλλειμμα του οικογενειακού προϋπολογισμού δεν μετατρέπεται σε καθαρό πλεόνασμα, σε θετική ροπή προς αποταμίευση, δεν μπορούν ουσιαστικά να καλυφθούν τα ελλείμματα των επενδύσεων, της απασχόλησης και του κράτους. Το μόνο που πετυχαίνει μια οικονομία που κυνηγά δημοσιονομικά πλεονάσματα είναι να βαθαίνουν τα ελλείμματα του οικογενειακού προϋπολογισμού και συνακόλουθα των επενδύσεων.

Το μόνο που απομένει είναι ο δανεισμός. Η εκτίναξη του δανεισμού και το ξεπούλημα όλων των περιουσιακών στοιχείων της χώρας. Μόνο που αυτός είναι ο ορισμός μιας μη βιώσιμης οικονομίας με τριτοκοσμικά χαρακτηριστικά, όπου ελλείψει εγχώριας αγοράς και εσωτερικής συσσώρευσης παραγωγικού κεφαλαίου, το οργανωμένο έγκλημα σ΄ όλα τα επίπεδα αποδεικνύεται περισσότερο ελκυστικό για την πολιτική και οικονομική ελίτ απ’ οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα.

Κι έτσι πολύ σύντομα έχουμε την αντιστροφή της σχέσης εγκλήματος και οικονομίας της αγοράς. Δεν είναι το έγκλημα απόρροια της οικονομίας της αγοράς, αλλά την οικονομία ως απόρροια του πιο αδίστακτου οργανωμένου και διαπλεκόμενου εγκλήματος που έχει γνωρίσει ποτέ η χώρα σ΄ ολόκληρη την ιστορία της. Αυτή την μεταμνημονιακή εποχή για την Ελλάδα προετοιμάζουν εταίροι δανειστές και εταίρες εντολοδόχοι. Ένα Ελ Ντοράντο εγκλήματος στο όνομα της ανάπτυξης.