Λουζιτάνια Μια, από πολλές απόψεις, διδακτική ιστορία

Το Λουζιτάνια ήταν ένα Βρετανικό υπερπολυτελές υπερωκεάνιο που χτυπήθηκε από τορπίλες και βυθίστηκε στις 7 Μαίου του 1915. Το πλοίο μπήκε σ’ ενεργό υπηρεσία στις 7 Ιουνίου 1906. Χρησιμοποιήθηκε για την μεταφορά κυρίως επιβατών, αλλά και εμπορευμάτων μεταξύ Βρετανίας και ΗΠΑ. Το Λουζιτάνια ήταν πολύ δημοφιλές για την μεγάλη του ταχύτητα και τον υπερπολυτελή του χαρακτήρα ως επιβατηγό. Το θεωρούσαν την εποχή εκείνη ως «κορυφή της άνεσης» και «πλεούμενο παλάτι».

Μια τρομερή τραγωδία

Το πλοίο αυτό το θεωρούσαν «αβύθιστο», ακόμη κι εν καιρώ πολέμου. Κι αυτό λόγω της ταχύτητάς του, που του επέτρεπε να διαφύγει μιας επίθεσης, αλλά και λόγω της συνολικής του κατασκευής, που του έδινε την δυνατότητα πλεύσης ακόμη και στην περίπτωση τορπιλισμού. Η ένταση του ναυτικού πολέμου στον Ατλαντικό, μετά το ξέσπασμα του 1^ου παγκοσμίου πολέμου, αλλά κι οι απειλές της Γερμανίας, ότι θα θεωρεί εχθρικό οποιοδήποτε πλοίο μεταφέρει εφόδια στην Βρετανία, δεν πτόησαν το Λουζιτάνια. Κι έτσι την 1^η Μαίου του 1915 ξεκινά απ’ την Νέα Υόρκη για το μοιραίο του ταξίδι.

Έξι μέρες αργότερα, το Λουζιτάνια δεν πρόλαβε να εντοπίσει έγκαιρα μια τορπίλη που ΄χε εκτοξευθεί εναντίον του. Η έκρηξη που ακολούθησε άνοιξε μια μεγάλη τρύπα στα ύφαλα του πλοίου και το νερό πλημμύρισε τα δυο (απ’ τα τέσσερα) λεβητοστάσια του μηχανοστασίου. Παρόλα αυτά το πλοίο θα μπορούσε να παραμείνει πλεύσιμο, εάν, δευτερόλεπτα αργότερα, μια δεύτερη ακόμη πιο ισχυρή έκρηξη δεν το οδηγούσε στο βυθό μέσα σε λιγότερο από είκοσι λεπτά. Το πλοίο παρέσυρε μαζί του 1.201 ανθρώπινες ζωές απ’ το σύνολο των 1.965, που επέβαιναν σ’ αυτό. Στην πλειοψηφία τους αμερικανοί και βρετανοί πολίτες. 

Η αντίδραση της κυβέρνησης των ΗΠΑ ήταν άμεση. Δηλώνει ότι θεωρεί ως υπεύθυνη την Γερμανία, ενώ τον τορπιλισμό του «αθώου επιβατηγού» Λουζιτάνια, ως «πειρατική ενέργεια» κι «αντίθετη με κάθε έννοια διεθνούς δικαίου και σχέσεων ανάμεσα σε πολιτισμένα έθνη». Η έκρηξη οργής που ακολούθησε, ενάντια σ’ αυτούς τους αχρείους, απολίτιστους και βάρβαρους Ούννους, εν πολλοίς μεθοδευμένη απ’ την τερατολογία του τύπου της εποχής, βοήθησε να μεταστραφεί η «κοινή γνώμη» των αμερικανών και να διευκολυνθούν τα σχέδια του Λευκού Οίκου για άμεση εμπλοκή της χώρας στον Ευρωπαϊκό πόλεμο.

Τι κρυβόταν πίσω απ’ τον πατριωτικό συναγερμό;

Εκείνη την εποχή ο αμερικάνικος λαός επέμενε ακλόνητα ότι η χώρα του θα πρέπει να παραμείνει ουδέτερη στον πόλεμο ανάμεσα στις αυτοκρατορίες, που είχε ξεσπάσει στην Ευρώπη. Οι εργαζόμενοι είχαν κυριολεκτικά σιχαθεί τον πολεμικούς τυχοδιωκτισμούς του Θίοντορ Ρούζβελτ. Κι έτσι στις εκλογές του 1912 στράφηκαν σ’ έναν νέο κι «άφθαρτο» πολιτικό, έναν αξιοσέβαστο καθηγητή, τον Γούντρο Ουίλσον, που υποσχόταν ότι θα «κρατήσει την χώρα μακριά από πολεμικές περιπέτειες», ειδικά απ’ τον πόλεμο στην Ευρώπη! «Κι όμως υπάρχει ένα έθνος που είναι πολύ περήφανο για να πολεμήσει», έλεγε ο κ. Ουίλσον.

Ωστόσο, όλοι οι μεγάλοι πολιτικοί στο μυαλό τους έχουν μόνο ένα πράγμα, την νομή της εξουσίας. Γι αυτήν είναι διατεθειμένοι να δημαγωγήσουν ασύστολα, αλλά και να πουληθούν όσο-όσο στα κατάλληλα συμφέροντα. Κι όπως να το κάνουμε ο κ. Ουίλσον ήταν ένας πολύ μεγάλος πολιτικός. Έτσι, απ’ την μια, υποσχόταν με στεντόρεια φωνή «διαρκή ειρήνη» στον απλό ψηφοφόρο. Ενώ, απ’ την άλλη, σε κάθε ευκαιρία και πάντα μπροστά στα κατάλληλα ακροατήρια, δήλωνε: «Οι εσωτερικές μας αγορές δεν επαρκούν πλέον, χρειαζόμαστε ξένες αγορές». Ενώ με το ξέσπασμα του πολέμου στην Ευρώπη το 1914, δήλωνε ότι υποστηρίζει «την δίκαια κατάκτηση των ξένων αγορών»!

Οι ΗΠΑ την εποχή εκείνη ήταν ακόμη μια ανερχόμενη δύναμη, που, όμως, δεν μπορούσε να συγκριθεί σε οικονομική και στρατιωτικο-πολιτική δύναμη, ούτε με την Βρετανική αυτοκρατορία, αλλά ούτε και με την Γερμανία. Οι δυο κύριοι πρωταγωνιστές του τρομερού μακελειού στην Ευρώπη, δεν άφηναν πολλά περιθώρια για επέκταση σε μια οικονομική δύναμη, που μπήκε κάπως αργότερα στον αιματηρό αγώνα για ξένες αγορές και δίχως το πλεονέκτημα ισχυρών αποικιακών κτήσεων.

Ωστόσο, με τον 1^ο παγκόσμιο πόλεμο η Αγγλία μετατράπηκε σε μια όλο και πιο πολύ προνομιακή αγορά για προϊόντα και για δάνεια απ’ τις ΗΠΑ. Έτσι, έως το 1915 οι πολεμικές παραγγελίες για την Αντάντ (κυρίως την Αγγλία), βρίσκονταν ήδη σ’ έξαρση και πλησίαζαν το 1 δις δολ.! Επίσης, όταν ο Ουίλσον το 1915 ήρε την απαγόρευση για δάνεια στην Αντάντ, οι τραπεζίτες της Γουόλ Στρήτ, με πρώτο και καλύτερο τον J. P. Morgan – έναν απ’ τους πιο «στενούς φίλους» του κ. Ουίλσον – έτρεξαν να δανείσουν στην Αγγλία τεράστια ποσά με ιδιαίτερα ψηλούς, πολεμικούς τόκους.

Αυτό το άκρως κερδοσκοπικό λαθρεμπόριο και η τοκογλυφία κυρίως με την Αγγλία, μπορούσε να συνεχιστεί μόνο όσο τα πολεμικά ομόλογα στην Ευρωπαϊκή ακτή του Ατλαντικού συνέχιζαν να ρέουν, αλλά και οι νίκες στο μέτωπο εξασφάλιζαν την αποπληρωμή τους. Έτσι, η οικονομική ολιγαρχία των ΗΠΑ «έδεσε» τ’ άμεσα συμφέροντά της με τις τύχες της Αντάντ.

Μόνο ένα εμπόδιο υπήρχε: η ακλόνητη φιλειρηνική διάθεση του απλού λαού και κυρίως των εργατών. Ο απλός πολίτης δεν έβλεπε ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στους δυο εμπολέμους, γιατί ο ένας μόνο είναι «κακός», ενώ ο άλλος «καλός». Ούτε κατανοούσε γιατί η κυβέρνησή του ενώ διαδήλωνε σ’ όλους τους τόνους ότι θέλει να διατηρήσει την «ουδετερότητα» της χώρας, αύξαινε συνεχώς το πολεμικό εμπόριο με την Αντάντ.

Μια προβοκάτσια ολκής

Χρειαζόταν, λοιπόν, επειγόντως ένα πολύ ισχυρό σοκ για την κοινή γνώμη, ώστε να την καταλάβει η πολεμική υστερία. Κι αυτό ήταν η βύθιση του Λουζιτάνια. Αμέσως μετά απ’ αυτήν ο κ. Ουίλσον, ανακοινώνει την «πολεμική προετοιμασία» της χώρας και μια τρομακτική πατριωτική εκστρατεία – με χρηματοδότηση του Λευκού Οίκου, αλλά και ισχυρών επιχειρηματικών κύκλων – σαρώνει ολόκληρη την χώρα, με πατριωτικές παράτες σχεδόν σ’ όλες τις πόλεις, φυλλάδια, ανακοινώσεις, πατριωτικές λέσχες, κοκ.

Όμως εξαρχής κάτι δεν πήγαινε καθόλου καλά με την βύθιση του Λουζιτάνια. Τα γερμανικά υποβρύχια, έως τότε είχαν επιτεθεί μόνο σ’ εμπορικά πλοία Γιατί αυτή η επίθεση σ’ ένα «αθώο επιβατηγό» πλοίο; Πολύ γρήγορα αποκαλύφτηκε ότι το «αθώο επιβατηγό» δεν ήταν καθόλου «αθώο», μιας και μετέφερε με πλαστές κυβερνητικές φορτωτικές μεγάλες ποσότητες πολεμοφοδίων και πυρομαχικών στην Αγγλία. Κι όχι μόνο αυτό. Η πληροφορία για το επικίνδυνο φορτίο είχε αφεθεί να «διαρρεύσει» στους Γερμανούς!

Αυτή η απίστευτη συνωμοσία ανάγκασε ακόμη και τον υπουργό εξωτερικών της κυβέρνησης Ουίλσον, Μπρύαν, να παραιτηθεί οργισμένος, δηλώνοντας: «Η Γερμανία έχει κάθε δικαίωμα ν’ αποτρέψει το πολεμικό λαθρεμπόριο με τους Συμμάχους κι ένα πλοίο που μεταφέρει λαθραία πολέμου δεν πρέπει να στηρίζεται στους επιβάτες του για να το προστατέψουν από μια επίθεση – είναι σαν να βάζει κανείς γυναίκες και παιδιά μπροστά απ’ ένα στρατό». Φυσικά, ο Μπρύαν, αλλά κι όποιος άλλος τόλμησε να αμφισβητήσει την επίσημη εκδοχή, λοιδορήθηκε άγρια ως άκρως επικίνδυνος συμψηφιστής, δειλός, άκαπνος, ανόητος, προδότης, τιποτένιος εγκληματίας που δεν νιώθει τίποτε για τα αθώα θύματα, συνήγορος των αδίστακτων δολοφόνων, ακόμη κι ύποπτος σεξουαλικών ακολασιών, παιδεραστίας και ομοφυλοφιλίας!

Ο αστικός τύπος της εποχής πλημμύριζε από δηλώσεις όπως, όποιοι θέλουν την ειρήνη δεν είναι παρά «μια συμμορία άνανδρων» κι ότι υπάρχουν πολλοί που «περιδιαβαίνουν σήμερα τους δρόμους αυτής της πόλης [της Νέας Υόρκης], που θα πρέπει να τους μαζέψουν όλους την αυγή της επομένης και να τους τουφεκίσουν ως προδότες»! Λίγο αργότερα αυτές οι απειλητικές δηλώσεις, έγιναν πράξη και χιλιάδες αγωνιστές, συνδικαλιστικές και γενικά όσοι αμφισβήτησαν την φιλοπόλεμη πολιτική της κυβέρνησης, βρέθηκαν στα κρατητήρια, στα κάτεργα και στους μελλοθάνατους.

Ωστόσο, η συνωμοσία είχε ακόμη πιο τραγικές διαστάσεις. Όπως φανέρωσαν τα Βρετανικά αρχεία του υπουργείου εξωτερικών, πριν λίγο καιρό, οι τορπίλες που βύθισαν το Λουζιτάνια δεν ήταν γερμανικές, αλλά βρετανικές! Οι επίσημες δηλώσεις «άγνοιας» του γερμανικού ναυαρχείου σχετικά με την βύθιση του συγκεκριμένου πλοίου, αν και κανείς δεν τους έδωσε την παραμικρή σημασία, ήταν τελικά βάσιμες. Οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και Βρετανίας έστησαν μια προβοκάτσια ολκής για να ξεγελαστεί ο λαός των ΗΠΑ και να στηρίξει την άμεση εμπλοκή της χώρας του στον πόλεμο.

Παρόλα αυτά, οι φιλειρηνικές διαθέσεις του απλού λαού ήταν τέτοιες, που δεν ήταν εύκολο να μεταπειστεί. Έτσι, ακόμη κι ο ένας απ’ τους κορυφαίους αυτής της προβοκάτσιας, ο Γούντρο Ουίλσον, για να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές του 1916, αναγκάστηκε να κατέβει με κεντρικό σύνθημα, «ψήφο σ’ αυτόν που μας κράτησε έξω απ’ τον πόλεμο»! Η πρώτη, όμως, επίσημη πράξη του, στην πρώτη συνεδρίαση της νεοεκλεγείσας Γερουσίας (2 Απρίλη του 1917) ήταν η κήρυξη του πολέμου στην Γερμανία, με την γνωστή πλέον αποστροφή: «Ο κόσμος πρέπει να γίνει ασφαλής για την δημοκρατία»!

Μια φράση-κλισέ που επαναλαμβάνουν από τότε όλοι οι πρόεδροι των ΗΠΑ, κάθε φορά που βάζουν την χώρα τους σε πολεμικές περιπέτειες. Μια φράση που ακούσαμε άλλη μια φορά τελευταία κι απ’ τον τωρινό πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζώρτζ Μπούς, όταν κήρυττε τον «πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία». Μήπως, όμως, οι ομοιότητες στην μεθοδολογία είναι πολύ περισσότερες απ’ την απλή επανάληψη φράσεων-κλισέ;