Προς μια νέα εργατική διεθνή;

Η Διεθνής Συνδιάσκεψη κατά της Απορύθμισης και για τα Εργατικά Δικαιώματα

Από 21 έως 24 Φεβρουαρίου διεξήχθη στο Βερολίνο η Διεθνής Συνδιάσκεψη κατά της απορύθμισης και για τα εργατικά δικαιώματα. Σ’ αυτήν συμμετείχαν περισσότεροι από 350 αντιπρόσωποι από 50 και πλέον χώρες, εκπροσωπώντας συνδικάτα, μαχόμενες συνδικαλιστικές δυνάμεις, πολιτικές οργανώσεις και κόμματα, καθώς και επιμέρους πολιτικές πρωτοβουλίες. Το κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των δυνάμεων ήταν η αναγνώριση της επείγουσας ανάγκης για την οικοδόμηση ενός ενιαίου μετώπου το οποίο θα εξασφαλίζει την ενότητα της δράσης σε διεθνή κλίμακα των υπαρκτών, ζωντανών δυνάμεων του εργατικού κινήματος, ασχέτως ιδεολογικο-πολιτικής προέλευσης, που θέλουν να αναζητήσουν από κοινού τα μέσα για την αποτελεσματικότερη πάλη ενάντια στην απορύθμιση, τις «διαρθρωτικές αλλαγές», για την υπεράσπιση των εργατικών δικαιωμάτων και πάνω απ’ όλα για την προώθηση της ανεξάρτητης μάχιμης οργάνωσης της εργατικής τάξης.

Η κόκκινη κλωστή

Αυτή ήταν η «κόκκινη κλωστή» που διαπερνούσε τις τοποθετήσεις του συνόλου των 90 και πλέον ομιλητών της Συνδιάσκεψης. Κοινή ήταν επίσης και η διαπίστωση ότι προνομιακό πεδίο ανασύνταξης και κλιμάκωσης της πάλης δεν μπορεί να είναι τα διάφορα γενικά αντικαπιταλιστικά σύνδρομα και η επαναστατική φρασεολογία, αλλά το υπαρκτό οργανωμένο εργατικό κίνημα, η πραγματική εργατική τάξη μέσα απ’ όλα τα καθημερινά της προβλήματα και τα αδιέξοδα που βιώνει στο υπάρχον σύστημα. Κι αυτό αποτελεί μια σημαντική πρόοδος, ειδικά σε μια εποχή όπου η εικονική «κοινωνία των πολιτών» απειλεί να στραγγαλίσει την αληθινή κοινωνία, την κοινωνία των τάξεων, των αντιτιθέμενων ταξικών συμφερόντων, δηλαδή την κοινωνία της ταξικής πάλης.

Εδώ βρίσκεται και η βασική καινοτομία της συγκεκριμένης Συνδιάσκεψης, η οποία έθεσε ως προγραμματική βάση του αναγκαίου ενιαίου μετώπου δράσης, όχι διάφορα υπερβατικά σχήματα «αντίθεσης» στο νεοφιλελευθερισμό και την παγκοσμιοποίηση, αλλά την αντιπαράθεση με το σύνολο των συγκεκριμένων πολιτικών των διεθνών οργανισμών, των πολυεθνικών και των κυβερνήσεων τους ενάντια στην εργατική τάξη και τις εργαζόμενες μάζες κάθε χώρας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις τέσσερις ημέρες που διάρκεσε η Συνδιάσκεψη υπήρξαν συγκεκριμένα «τραπέζια εργασίας» με θέματα που έχουν ζωτική σημασία για τους αγωνιστές του εργατικού κινήματος σήμερα, όπως είναι η κοινωνική ασφάλιση, οι ιδιωτικοποιήσεις, η δημοκρατία και η ανεξαρτησία των συνδικάτων, τα προβλήματα των μεταναστών, η αντιδραστική αναθεώρηση των διεθνών συμβάσεων εργασίας, η παιδεία και η νεολαία, κοκ. Αυτά τα «τραπέζια εργασίας» δεν στάθηκαν μόνο εξαιρετικά χρήσιμα για την ενημέρωση αλλήλων γύρω απ’ τις εξελίξεις σε κάθε χώρα, αλλά και για τον εμπλουτισμό του συνολικού προβληματισμού με την εμπειρία και τις θέσεις των εργατικών οργανώσεων στην πάλη τους στα συγκεκριμένα μέτωπα. Μ’ αυτή την έννοια οι γεμάτες ημέρες της Συνδιάσκεψης αποτέλεσαν ένα πραγματικό σχολειό γενίκευσης της πείρας της ταξικής πάλης σ’ όλες τις γωνιές του πλανήτη, για όποιον ήθελε να ανιχνεύσει σε βάθος όχι μόνο τις εντυπωσιακές δυνατότητες κοινής δράσης των εργατικών κινημάτων απ’ την Αμερική έως την Ασία κι απ’ την Ευρώπη έως την Αφρική, αλλά και τις αδυναμίες, τις τραυματικές εμπειρίες, τις συγχύσεις, τις φοβίες και αυταπάτες που είναι φυσικό να διακατέχουν ακόμη και τα πιο μάχιμα τμήματα της εργατικής τάξης. 

Τα κύρια ιδεολογικο-πολιτικά ρεύματα

Φυσικά η ιδεολογικο-πολιτική οπτική κάθε αντιπροσώπου, ο τρόπος που αντιλαμβανόταν τις γενικότερες συνθήκες δράσης και τους στόχους του εργατικού κινήματος, δεν ήταν ούτε δεδομένος, ούτε ενιαίος. Κι αυτό δεν οφειλόταν μόνο στην ιδιαίτερη ιδεολογικο-πολιτική προέλευση κάθε αντιπροσώπου, ούτε μόνο στις τρέχουσες πολιτικές του εξαρτήσεις, αλλά κι απ’ το συγκεκριμένο επίπεδο ανάπτυξης της συνείδησης και της οργάνωσης της εργατικής τάξης κάθε χώρας. Στα πλαίσια της Συνδιάσκεψης υπήρξαν τρία κυρίαρχα ιδεολογικο-πολιτικά ρεύματα, αν και κανένα απ’ αυτά δεν διακρινόταν για την εσωτερική του συνοχή και ομοιογένεια απόψεων και θέσεων.

Καταρχήν υπήρχε ένα μαζικότατο ρεύμα κλασσικών συνδικαλιστών, του οποίου οι απόψεις θύμιζαν έντονα τρειντγιουνισμό της πρώτης ιστορικής περιόδου της ανάπτυξης του μαζικού συνδικαλισμού του τέλους του 19^ου και αρχών του 20ου αιώνα. Το ρεύμα αυτό συνιστούσαν ιδεολογικά ετερογενή στοιχεία που κυμαίνονταν απ’ την συγκριτικά πολυάριθμη αντιπροσωπεία κεντρικών συνδικαλιστών της AFL-CIO των ΗΠΑ, τους αναρχοσυνδικαλιστές της Γαλλίας και των Σκανδιναβικών χωρών, έως τα συνδικαλιστικά στελέχη σοσιαλδημοκρατικών και σοσιαλιστικών κομμάτων. Το κοινό γνώρισμα των αντιλήψεων των άτυπων εκφραστών του ρεύματος αυτού είναι ότι την συνολική επίθεση που δέχεται η εργατική τάξη σήμερα προέρχεται από ένα σύστημα πολιτικών επιλογών του κυρίαρχου νεοφιλελεύθερου συνασπισμού εξουσίας (κεφαλαίου, κυβερνήσεων και διεθνών οργανισμών) που μπορεί να απαντηθεί μόνο στην βάση της οργανωμένης πάλης του εργατικού κινήματος. Για το ρεύμα αυτό η σχέση με την πολιτική κατανοείται κύρια ως προέκταση των οικονομικών αγώνων και διεκδικήσεων του εργατικού κινήματος. Παρόλα αυτά ένα απ’ τα κύρια ζητήματα που έθεσαν οι περισσότεροι απ’ τους εκφραστές αυτού του ρεύματος ήταν η άμεση ανάγκη να τερματιστεί η παραδοσιακή εξάρτηση των συνδικάτων από τα εκάστοτε σοσιαλδημοκρατικά, σοσιαλιστικά, εργατικά, ή άλλα κόμματα, όπως το Δημοκρατικό κόμμα στις ΗΠΑ, μιας και κανένας γνήσιος αγωνιστής της εργατικής τάξης δεν μπορεί να ελπίζει πια σ’ αυτά.

Ένα δεύτερο ρεύμα προερχόταν από το πάλαι ποτέ κραταιό διεθνές κομμουνιστικό κίνημα και απαρτιζόταν από δυνάμεις που είτε προέρχονται, είτε συνεχίζουν να συγκροτούν κομμουνιστικές οργανώσεις. Οι εκφραστές αυτού του ρεύματος δεν μπόρεσαν να κρύψουν την αγωνία τους για την συνολική ιδεολογικο-πολιτική ήττα που δέχτηκε το εργατικό κίνημα σε «οραματικό» επίπεδο και το τι σήμαινε αυτό στο επίπεδο οργάνωσης, κοινωνικών και δημοκρατικών κατακτήσεων της εργατικής τάξης. Ενώ ένα απ’ τα κυρίαρχα ζητήματα που τους απασχόλησε πέρα απ’ την ανάγκη ταξικής αλληλεγγύης και συντονισμού του αγώνα του εργατικού κινήματος διεθνώς, ήταν η ζωτική ανάγκη συγκρότησης ανεξάρτητου πολιτικού κόμματος της εργατικής τάξης. Ωστόσο, το συγκεκριμένο περιεχόμενο που έδινε καθένας στα παραπάνω απηχούσε περισσότερο τις συγκεκριμένες συνθήκες ήττας και εκφυλισμού του κομμουνιστικού κινήματος στη χώρα του.

Ένα τρίτο ρεύμα προερχόταν απ’ την «αριστερή αντιπολίτευση» και τις αιρέσεις, κυρίως τροτσκιστικής καταγωγής, του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Η ιδιομορφία πολλών εκφραστών αυτού του ρεύματος ήταν η εμμονή τους κυρίως στη συνδικαλιστική πτυχή της πάλης του εργατικού κινήματος, όχι γιατί υστερούσαν σε «οραματική» ευαισθησία ή υποτιμούσαν την ανάγκη συγκρότησης του κόμματος της εργατικής τάξης, αλλά γιατί έπασχαν απ’ την γνωστή ανίατη ασθένεια όλων των αιρέσεων της ιστορίας, που φαντάζονται αδιάβλητα τα ιδεατά τους σχήματα, μιας και δεν τους δόθηκε ποτέ η δυνατότητα να τα δοκιμάσουν στο προσκήνιο της ιστορίας και με όρους μαζών. Όταν έχεις έτοιμες συνταγές για την κουζίνα του μέλλοντος δεν έχεις ανάγκη για πολλά πάρε-δώσε με τη θεωρητική γενίκευση της εμπειρίας και των προοπτικών της ταξικής πάλης. Αρκεί μόνο να επιβεβαιώνεις τις αιώνιες αλήθειες.

Φυσικά τα ρεύματα αυτά, οι συγκεκριμένες απόψεις και θέσεις τους, απηχούν πρωτίστως το συγκεκριμένο επίπεδο ανάπτυξης του εργατικού κινήματος στην κάθε χώρα. Υπάρχουν κινήματα που κυριολεκτικά ανακαλύπτουν σήμερα τον τροχό. Ειδικά στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Μάλιστα σε πολλές απ’ αυτές τις χώρες, όπως π.χ. η Ρωσία, η Ουκρανία, η Ρουμανία, η Γιουγκοσλαβία, παρατηρείται η ολοκλήρωση μιας εσωτερικής ταξικής διαφοροποίησης των γνωστών «ανεξάρτητων συνδικάτων». Αρκετοί απ’ τους πραγματικούς αγωνιστές της εργατικής τάξης που βρέθηκαν στις γραμμές των «ανεξάρτητων συνδικάτων», στις συνθήκες χρεοκοπίας των καθεστωτικών κρατικών συνδικάτων, αλλά κι ολόκληρου του συστήματος, σήμερα αναζητούν έναν σαφή ταξικό προσανατολισμό. Σ’ αυτές ειδικά τις χώρες η εργατική τάξη μόλις και μετά βίας ανακαλύπτει τα οφέλη της οργανωμένης πάλης και μάλιστα σε συνθήκες άκρως πρωτόγονες.

Η Συνδιάσκεψη ολοκληρώθηκε με την δημιουργία μιας ανοικτής διεθνούς επιτροπής συντονισμού και ενημέρωσης, ανταποκρινόμενη στο αίτημα σχεδόν του συνόλου των αντιπροσωπειών να βρεθεί στοιχειώδης οργανωτικός τρόπος να μονιμοποιηθούν οι σχέσεις και οι επαφές ανάμεσα στα διάφορα τμήματα της εργατικής τάξης. Ο ρόλος, τα καθήκοντα και οι προοπτικές παραμένουν ανοικτό πεδίο ζύμωσης και σίγουρα μένουν να γίνουν πάρα πολλά για την δημιουργία σταθερών σχέσεων αγωνιστικής ταξικής αλληλεγγύης ανάμεσα στα διάφορα ρεύματα  του διεθνούς εργατικού κινήματος.

Δημήτρης Καζάκης

ΕΜΠΡΟΣ, ΤΧ. 4^Ο, 2003